Vanaf ongeveer 2020 maakt Milieuwerkgroep Buren zich ernstig zorgen over de laanbomenteelt. ‘Bomenkwekerijen rukten overal op. In de laanbomenteelt worden veel pesticiden gebruikt. Bovendien zijn de zeeën van bamboestokjes en vastgebonden boompjes een aantasting van het landschap. De laatste jaren wordt meer en meer overgeschakeld op teelt in containers, waardoor de bodem verhard. Goede agrarische grond wordt afgedekt met betonplaten, want daar kunnen die containers zo makkelijk op staan.’

Aantasting van het landschap

In eerste instantie wilde de werkgroep bezwaar maken tegen de aantasting van het landschap, maar dat bleek lastig. ‘’Aantasting van het landschap’ is een vaag begrip. We hebben een paar keer bij de rechtbank gezeten met een bijna huilende laanbomenteler tegenover ons, die verzuchtte: ‘Wij doen zo ons best! Die bomen absorberen veel CO2 en staan prachtig in het landschap…’ Mary-Ann was echter niet onder de indruk. ‘Tegen de tijd dat de bomen echt iets beginnen te doen worden ze geëxporteerd en daarvóór worden ze platgespoten met pesticiden.’

Spuitvrije zones?

Niet alleen het gifgebruik is zorgwekkend – er wordt ook gespoten in kwetsbare, spuitvrije zones bij bijvoorbeeld woningen en dicht bij Natura2000-gebied. Milieuwerkgroep Buren vroeg opheldering aan de gemeente en bracht de zaak naar de bezwarencommissie. Toen een laanboomteler gevraagd werd naar het gebruik van pesticiden in zones die spuitvrij zouden moeten zijn, antwoordde hij dat de gemeente hem had verteld dat dit mocht. De gemeente gaf zelfs openlijk toe dat ze de laanbomenteler zijn gang hadden laten gaan. ‘De bezwarencommissie maakte er vervolgens gehakt van. Spuiten op die plek mocht niet, dat stond duidelijk in de vergunning. De gemeente moest een nieuw besluit nemen, maar stelde dat uit tot juni. Zelfs al krijg je je gelijk, dan ben je nog niet zomaar klaar.’

Goede bedoelingen

Gemeente Buren heeft soms best goede bedoelingen, maar die vallen niet altijd in goede aarde. Er ligt een plan om biodiversiteit bij laanboomtelers te stimuleren door bloemenranden in te zaaien. Mary-Ann schudt het hoofd: ‘Dan gaan we met die bloemen insecten aantrekken en vervolgens met de pesticidespuit eroverheen! De wereld gaat zo ten onder aan goede bedoelingen.’

Jammer genoeg vraagt de gemeenteraad de milieuwerkgroep niet om advies. In de gemeenteraad zitten vier progressieve tegenover 17 conservatieve, liberale raadsleden. Die laatsten ‘willen best iets voor natuur, maar alleen op basis van vrijwilligheid en stapje-voor-stapje. Wij vinden dat er nú iets moet gebeuren. Dat is precies de reden waarom ik uit de raad ben gegaan. De enige manier om iets voor elkaar te krijgen is door af te dwingen. Daar maak je geen vriendjes mee, maar dat is dan maar zo.’

Grootschalig aanpakken

Toen Mary-Ann na haar raadsperiode weer actief werd in de Milieuwerkgroep, lagen er tientallen procedures op het bordje van haar collega, eigenlijk teveel om te behappen. ‘We vroegen ons af: Doen we juridisch gezien misschien iets onhandig? Kunnen we dit niet anders aanpakken?’ Ze nam contact op met Meten=Weten, een organisatie die ze al kende van hun pesticidenzaken, en werd doorverwezen naar Stichting Advocaat van de Aarde.

‘Omdat wij geen juristen zijn, maar wel vrij veel ervaring hebben met handhavingskwesties, is het fijn als je met iemand kan sparren die meer juridische expertise heeft.’ Ook is er via Stichting Advocaat van de Aarde contact gelegd met een advocaat die voor de milieuwerkgroep een zaak voert tegen 37 laanboomtelers. ‘Dat betekent dat we het grootschalig aan kunnen pakken en niet achter elk individueel zaakje aan hoeven te hollen.’

Tips voor andere burgerinitiatieven

Wat Mary-Ann bij andere burgerinitiatieven of werkgroepen vaak ziet is een probleem met financiering. Haar tip: ‘Wij stellen partijen – zodra dat kan natuurlijk – in gebreke. En als we niet binnen twee weken een besluit hebben, dan incasseren we. Dat geld gebruiken we, samen met de giften die we ontvangen, weer voor onze acties.’

Gebruikmaken van elkaars kennis vindt Mary-Ann ook verstandig. ‘Vaak zijn de procedures vergelijkbaar, ook al zijn de omstandigheden verschillend. Je kunt elkaar dan op weg helpen.’

Tenslotte is het van belang dat je ‘een beetje een vechtersmentaliteit hebt.’ Je werkt jezelf nu eenmaal in de picture door op te staan tegen onrecht. ‘Wij hebben bij een bezwarencommissie weleens voor de deur van het gemeentehuis gestaan met 40 woedende laanboomtelers tegenover ons, die riepen: “Wij weten waar je woont!” Dan denk je: “Ach, het zal wel. Mogen we nu naar binnen?”

Wees moedig

Soms lijkt het procederen eindeloos en zonder veel resultaat. Toch vertelde een medewerker van de Omgevingsdienst de Milieuwerkgroep: ‘Jullie realiseren het je misschien niet, maar door jullie procedures ontstaat bij de agrariërs het besef dat ze een hoop gedoe zullen krijgen als ze niet volgens de spelregels spelen. Dus houden ze zich er in sommige gevallen toch maar aan.’ Mary-Ann: ‘Wees dus moedig en pak de problemen aan, dat is de enige manier om iets voor elkaar te krijgen.’