Een burgerinitiatief is niet alleen een groep mensen, het kan ook een houding zijn – mensen tonen “burgerinitiatief”. Jeroen en Marloes Spaander zijn daar een goed voorbeeld van, want in één naam, één burgerinitiatief, zijn ze eigenlijk niet te vatten. Ze stonden aan de wieg van meerdere stichtingen, groepen en organisaties en werkten aan talloze projecten om de natuur te beschermen.
Lokaal, nationaal, internationaal
Een selectie: Jeroen en Marloes begonnen stichting Arnhems Peil, met projecten voor de natuur en mensen rondom de wateren van Arnhem. Toen aangekondigd werd dat er vlakbij een biomassacentrale zou worden gebouwd, schrokken ze zich wild: ‘Bomen verbranden voor het klimaat – dat kan toch niet kloppen?’ In heel Nederland bleken al protestgroepen te vormen daar waar plannen voor centrales lagen. Samen met die groepen startten Jeroen en Marloes de Landelijke Federatie Tegen Biomassacentrales. Vanuit de wens om niet alleen iets tegen biomassa te doen, maar ook voor de energietransitie en andere groene ontwikkelingen, begonnen ze de Klimaatcoalitie. Vervolgens was er nog de wens om niet alleen lokaal en nationaal, maar zelfs internationaal ondersteuning te bieden aan organisaties die zich inzetten voor mens, dier en planeet. Dat werd EDSP ECO. Zelfs thuis werd voor Jeroen en Marloes een project: Ze ontwierpen en realiseerden daar een voedselbos, met groot vleermuiswinterverblijf, natuurlokaal en sandarium (een onderdak voor wilde bijen).
Bieden op bos
Het Voedselbos Hilkensberg beslaat 2 hectare. Het aangrenzende bos was van Staatsbosbeheer, die daar wilde kappen. ‘Al sinds 2022 zijn we via allerlei acties bezig om Staatsbosbeer te overtuigen om te stoppen met die kap. We vroegen: “Kun je het bos niet aan ons verkopen? Dan komen wij niet langer in actie, en houden jullie er wat centjes aan over.”’ Staatsbosbeer wilde het perceel wel aan hen verkopen maar vanwege de Aanbestedingswet mocht dat niet onderhands. Daarom hebben ze het bos een half jaar later openlijk te koop aangeboden, zodat iedereen die dat wilde een bod kon uitbrengen. Jeroen en Marloes zetten de Red het bos-actie op touw, een crowdfundingsactie voor aankoop van het boscomplex. ‘We lieten een taxateur komen, die ons een inschatting gaf van een goed bod. Bij een bod hoger dan 55.000 euro was het bos voor de houtkap niet langer interessant: dat is meer dan het gekapte hout zou kunnen opbrengen.’
22 redenen
“Op onze sociale media gaven we iedere dag een reden waarom we het bos moesten redden. We telden van 22 af naar één, naar de laatste dag dat we op het stuk bos konden bieden. Zo legden we in één van onze posts uit dat het niet waar is dat bomen na 80 jaar stoppen met het opnemen van CO2 en dat juist oude bomen veel meer CO2 opnemen vergeleken met jonge bomen.” Oude bomen en zelfs dode bomen zijn van onschatbare waarde voor al het leven in het bos. Als Jeroen en Marloes dit zouden kopen, dan zouden de bomen alle ruimte en tijd krijgen om te leven en te sterven. Ook zouden ze het bos uit de jachtvergunning halen. “Zo’n 850 mensen uit heel Nederland doneerden aan de crowdfundingsactie en uiteindelijk konden we 62.000 euro bieden. Desondanks heeft Staatsbosbeheer het aan een jager in de buurt verkocht, die nét hoger bood.”
Stippen en vraagtekens
Begrijpelijkerwijs waren Jeroen en Marloes diep teleurgesteld. Dit was precies wat zij hadden willen voorkomen. Tot hun grote schrik was de nieuwe eigenaar ook nog van plan om de kap voort te zetten, getuige de stippen en vraagtekens die hij direct na aankoop overal op de bomen had gespoten. Maar: het gebied ligt in Natuurnetwerk Nederland en zit vol met beschermde soorten zoals de das en de bosuil. Er mag niet gekapt worden zonder een flora en fauna-onderzoek. “Wij hebben daarom een handhavingsverzoek ingediend, waarna er handhavers zijn langsgegaan om de nieuwe eigenaar van het bos op zijn plichten te wijzen. Vervolgens huurde hij een adviesbureau in om de kap te legitimeren, een bureau dat volgens een rapportage van Follow the Money op z’n zachtst gezegd dubieus werk levert.”
Kap is al begonnen
Om te bepalen of er beschermde soorten aanwezig zijn, is het nodig om onderzoek te doen in het bladerloze seizoen, dat wil zeggen, vanaf half november. Daarvóór is er teveel blad en kunnen vogelnesten of vleermuisholtes niet makkelijk gevonden worden. Tot die tijd zou de kap dus stil moeten liggen volgens handhaving van de Provincie Limburg, want die ecologische informatie is van groot belang voor het onderzoek. Echter, op 5 november 2025 is al met de kap begonnen, zonder dat hierop tot op heden wordt gehandhaafd. Volgens Jeroen en Marloes is dit een overduidelijk voorbeeld van nalatig handelen: De provincie komt haar zorgplicht voor de natuur niet na.
Advocaat van de Aarde
Welke rol speelt Advocaat van de Aarde hierin? ‘Vanwege onze acties tegen de biomassalobby hadden we al veel contact met Johan Vollenbroek. Zo kwamen we ook op Advocaat van de Aarde, waar Frans Vollenbroek, de broer van Johan, de voorzitter van is. Advocaat van de Aarde hielp ons bijvoorbeeld door een goede advocaat aan te raden die gespecialiseerd is in Woo-verzoeken: Tim van Alten van Juridealist. Die samenwerking was uitstekend. Het intaketeam van Advocaat van de Aarde heeft ook geholpen bij het indienen van het verzoek voor voorlopige voorziening, een beroep en ingebrekestelling. Hiermee hopen we de illegale kap op de Hilkensberg onmiddellijk tot een halt te brengen.’
Druppel op een gloeiende plaat
De inzet van Jeroen en Marloes blijft dus noodzakelijk om meer schade te voorkomen. Het is niet makkelijk om je vast te bijten in een actie en niet los te laten als het tegenzit. ‘Je bent als actiegroep altijd een druppel op een gloeiende plaat. Maar met heel veel druppels kunnen we wel blussen. Door de geschiedenis heen is activisme een drijvende kracht geweest achter veel grote maatschappelijke veranderingen. Wij zijn zelf door één petitie van een bomenactiegroep in Arnhem meegezogen in het bestrijden van de biomassalobby en het beschermen van bomen. Ook al lijkt het klein, je weet nooit wie je met jouw inzet bereikt en aanzet tot actie.’
