‘Het is een zooitje’
Jantine:‘Ik woon met mijn man in het buitengebied. Als ik opsta en uit het raam kijk zie ik 20 hectare bloemkool, waar eerst nog een kleinschalige boer zat met wat aardappelen, fruit of vee. We hebben paarden aan huis, die ik niet meer uit de sloot laat drinken vanwege de pesticiden. Ik zie de natuur in mijn tuin elke dag achteruit gaan. Een bedrijf verderop zorgde rondom mijn huis voor veel verkeer met mestkarren en spuitinstallaties. Ik wist dat ze geen spuitvergunning hadden, dus begon ik een procedure tegen de gemeente. Toen ik vergunningen begon op te vragen, dacht ik: het is een zooitje. Omgevingsdienst, waterschap en gemeente hebben geen idee en dat moet overal in Nederland zo zijn. Dit is niet uniek voor mijn gemeente.’
Een miljoen meetgegevens
Jantine was bekend met MOB en toen ze zag dat Johan Vollenbroek een WOO-verzoek had gedaan bij het waterschap bij haar in de buurt, stuurde ze een mailtje: ‘Ik dacht dat ik me wel nuttig kon maken, vanwege mijn achtergrond als chemicus met specialisatie risicobeoordeling van milieuverontreiniging. Ik had ook al de opgevraagde gegevens en een beetje ervaring met bestuursrecht.’
Jantine werd onderdeel van MOB en bleef de gegevens van het waterschap bestuderen: ‘Er waren wel een miljoen meetgegevens: van soorten stoffen, tot algen, tot visjes. Er wordt niets mee gedaan. Ik was lang in de overtuiging: Ik woon in Nederland, hier wordt goed op volksgezondheid en milieu gelet. Terwijl ikzelf uit de wereld van de risiciobeoordeling kom. Ik had beter moeten weten.’
Het aandeel van de landbouw
Vooral de landbouw is een enorm probleem voor de waterkwaliteit. ‘Driekwart van het nutriëntenprobleem in water is veroorzaakt door de landbouw. 96% van de pesticiden in water komt uit de landbouw. Door te veel mest op het land komen zware metalen vrij die van nature in de bodem zitten. Ook die zijn giftig en gevaarlijk. De boeren klagen, “MOB moet altijd ons hebben”, maar ik kan er niks anders van maken. De landbouw zorgt voor veel vervuiling.’
Die vervuiling door de landbouw wordt echter in de Kaderrichtlijn Water niet als lozing gezien, waardoor je er moeilijk tegen op kunt treden. Zo blijven grote hoeveelheden pesticiden, nutriënten en PFAS uit de landbouw in het IJsselmeer, het Markermeer en de Waddenzee terechtkomen. ‘Dat is nogal problematisch, want het zijn alle drie Natura 2000-gebieden. Uit het IJsselmeer halen we ook nog drinkwater. ‘De drinkwaterbedrijven zitten totaal klem. Wettelijk gezien mag de zuiveringsinspanning – de moeite die je moet doen om het water te zuiveren voor drinkwater – niet verder toenemen. Juist dáár is de Kaderrichtlijn Water voor. Maar we kunnen al bijna niet anders.’
Verboden bestrijdingsmiddelen
MOB startte met acties in Noord-Holland, om zo de slechte waterkwaliteit van de Waddenzee onder aandacht te brengen. In Noord-Holland is relatief veel oppervlaktewater: ‘Elk weiland heeft z’n eigen sloot. Veel van wat je op je akker gooit, komt uiteindelijk in de Waddenzee terecht. In een provincie met minder sloten vind je schadelijke stoffen terug in het grondwater. Ook onze grondwaterkwaliteit is onder de maat, maar daar zijn we nog niet eens aan begonnen, zo groot is de ellende.’
‘We kunnen niet alles tegelijk doen, dus begonnen we met de aanpak van verboden bestrijdingsmiddelen. Ik vond een middel in de meetresultaten van het waterschap dat allang niet meer is toegestaan. Mijn man kan databases uitlezen en achterhaalde waar het middel nog meer werd gevonden: Zwanenwater in Noord-Holland. Een geïsoleerd duinmeer, met regenwater als enige bron. Er is geen rioolwaterzuivering en geen industrie in de buurt, maar zelfs dáár kwam het verboden middel terug. We zijn vervolgens met 12 man gaan inspreken bij het waterschap Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, in samenwerking met Milieudefensie, Extinction Rebellion en andere betrokken burgers.’
Watercrisis 2027
Het waterschap toonde zich proactief en maakte 2,6 miljoen vrij om de waterkwaliteit te verbeteren. Dat is goed nieuws, maar de verbetering heeft wel haast. NRC kopte drie jaar geleden: ‘Nederland riskeert Watercrisis in 2027’. In dit tempo stevenen we daar nog steeds op af. De Universiteit Utrecht voerde in opdracht van het waterschap een juridische quickscan uit en waarschuwde: NGO’s zullen in actie komen als er te weinig gebeurt.’ Niet alleen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, maar alle waterschappen zullen aan de slag moeten. Jantine: ‘Hou dus op met de hete aardappel doorschuiven.’